MORELE STRESS

Geplaatst op door Gorry Cleven

📚 De komende maand neem ik jullie graag mee in een aantal boeken. Over supervisie, organisatiebegeleiding en preventie van stress in het werk. Deze week is dat het boek Gevangen in het systeem: Morele stress en verwonding in het gevangeniswezen geschreven door George Scholte.

🍀 Morele verwonding is het proces waarbij mensen innerlijk beschadigd raken, doordat zij niet kunnen handelen in overeenstemming met hun eigen morele overtuigingen of waarden.

🍀Daarbij plaatst Scholte het gevangeniswezen naast andere “hoogimpactberoepen” zoals leger, politie of jeugdzorg. 

🍀Vanwege mijn rol als supervisor en intervisor binnen de forensische geneeskunde, forensische psychiatrie, huisartsen, het sociaal domein en de jeugdzorg. Heb ik te maken met professionals die morele stress oplopen  

📚 Scholte baseert zich op zestien interviews met voornamelijk geestelijk verzorgers (in Nederland en Vlaanderen), aangevuld met enkele bewaarders en verpleegkundigen. De focus ligt op situaties waarin medewerkers als het ware “gevangen” zitten in het systeem. Hun morele idealen niet kunnen waarmaken door bijvoorbeeld beleidsmatige, organisatorische, wettelijke kaders.
In het boek is aandacht voor de ethische, psychologische en maatschappelijke dimensies: hoe machteloosheid, schuldgevoel, innerlijke verscheurdheid ontstaan.

💡Belangrijke inzichten zijn: 

  • Morele stress vs. morele verwonding
  • “Morele stress” ontstaat wanneer iemand wordt geconfronteerd met een zakelijke situatie die botst met z’n morele waarden (bijv. het weten wat te doen, maar niet kunnen doen).
  • Wanneer die stress cumulatief is of onbehandeld blijft, kan het leiden tot “morele verwonding”: blijvende littekens in het morele zelfbeeld, het vertrouwen in eigen handelen of in de organisatie.
  • In het gevangeniswezen komt dit voor bij medewerkers die bijvoorbeeld taken hebben die zij moreel lastig vinden, of die slachtoffer zijn van het systeem zelf.
  • Het gevangeniswezen is een sterk gereguleerd, hiërarchisch systeem met duidelijke straf- en veiligheidsregels. Daardoor ontstaan spanningen tussen waarden zoals zorg, herstel, menselijke waardigheid enerzijds en veiligheid, controle, repressie anderzijds.
  • Zowel gedetineerden als personeel zijn in zekere zin “gevangen” in die systeemlogica: medewerkers kunnen zich machteloos voelen, gedetineerden ervaren afhankelijkheid, verlies van autonomie in verhouding tot de staf.

🍀Scholte benadrukt dat het personeel niet alleen fysieke of veiligheidsuitdagingen heeft, maar ook morele uitdagingen: ‘Hoe rechtvaardig is mijn handelen?’, ‘Hoe houd ik mijn morele kompas zonder dat ik breek?’ Scholte pleit ervoor dat er meer oog komt voor morele ruimte binnen het systeem: ruimte voor twijfel, kwetsbaarheid, dialoog.

🍀Het boek roept op tot reflectie. Organisaties zouden mechanismen moeten ontwikkelen om morele stress bespreekbaar te maken en medewerkers te ondersteunen in ethische reflectie en integriteit.

🍀Het boek is relevant voor:

📚 Medewerkers in “hoogimpactberoepen” zoals bij justitie, forensische psychiatrie, leger, politie of jeugdzorg. Denk daarbij aan geestelijke verzorgers, personeelsbegeleider, supervisoren en opleiders om inzicht te krijgen in wat werken in zulke contexten vraagt.

📚 Docenten, supervisoren, studenten en onderzoekers in het sociaal werk, verpleegkunde, beveiliging, rechten, psychologie, pastorale theologie of ethiek die professionals opleiden in hoogimpactberoepen.

📚Beleidsmakers en bestuurders om de implicaties van systeemkeuzes voor menselijk handelen en waarden te overzien.

📚Bredere publiek dat wil begrijpen wat “werken in de gevangenis” echt betekent — niet alleen in termen van veiligheid en straf, maar ook in morele, psychologische zin.

🍀 Het is van belang morele stress en andere spanningsvelden te kunnen bespreken. Begeleide intervisie en in supervisie bieden daarvoor een methodiek tot verdieping. Veel organisaties kiezen voor een instellingssupervisor als personeelsbeleider.
💡Dinsdag 18 november komen we met supervisoren werkzaam in het gevangeniswezen en de forensische psychiatrie bij elkaar.

👉 Ben je werkzaam als teamcoach bij de politie, supervisor in het gevangeniswezen, personeelsbegeleider in de forensische psychiatrie? Verzorg je begeleide intervisie binnen deze doelgroep of andere hoogimpactberoepen? Ben je docent, supervisor binnen deze beroepen? Dan is dit boek een verrijking voor je.
Wil je sparren, collegiale consultatie of een Leersupervisie traject? Stuur me dan een whatsapp bericht of een bericht via de contactpagina.

Een mijlpaal bereikt

Geplaatst op door Gorry Cleven

Na drie jaar de modules “Lichaamsbeleving” voor anorexia/boulimia en “Weer in beweging komen” voor de BED-ers verzorgd te hebben is er behoefte aan meer vaktherapie voor meerdere programmalijnen. Zo werd er een baan gecreëerd voor een dramatherapeut / psychomotorische therapeut. Helemaal trots ben ik dan dat ook, nu het een van de therapeuten uit de poule is geworden. Ja op sommige plekken verdwijnen banen en op andere komen er weer banen bij. Het stokje doorgeven is ook loslaten. Niet alles willen vasthouden, maar anderen een kans geven.
Een mooie leerzame tijd, een fijn team, een inspirerende samenwerking. Sandra succes en Apanta-GGZ , Annemarie en Juliet bedankt!
Het werken aan de verbetering van een realistische lichaamsbeleving heeft mij weer bij de kern van mijn vakgebied gebracht. Dat de belichaamde cognitie en de bewustwording van die belichaming centraal staat in de verandering van knellende patronen. Dit geef ik graag door aan therapeuten die deze methodiek willen leren toepassen aan mensen die iets willen doorbreken.
Loslaten is niet het verleden betreuren, maar groeien en leven naar de toekomst. Loslaten is minder angst en meer liefhebben.

Fout: Contact formulier niet gevonden.

Het lichaam weet

Geplaatst op door Gorry Cleven

Je hebt al gereageerd voordat je je bewust bent van de volledige situatie. Je emotie en gedrag reageren sneller dan je denken. Je hebt al een handreiking gedaan voordat je beseft dat je zelf een overvolle agenda hebt. Lichamelijke reacties zijn al ingezet voordat je mentale bewustzijn in actie komt.
Onze vecht – vlucht reflex wordt in de eerste jaren van het leven aangelegd, op sensorisch, emotioneel, lichamelijk niveau. Mentale activiteiten vragen om woorden en taal, ontstaan later. Het gevoel van veiligheid ontstaat allereerst sensorisch in het fysieke contact. Daar komen geen woorden aan te pas.
Dr. David Servan-Schreiber onderbouwd in ‘Uw brein als medicijn’ hoe dat in de hersenen werkt. “De bouw van het emotionele brein is heel wat eenvoudiger dan die van de neocortex. In tegenstelling tot de neocortex, zijn bij het limbisch systeem de meeste gebieden niet opgebouwd in regelmatige lagen van neuronen die informatieverwerking mogelijk maken: de neuronen zijn er min of meer met elkaar versmolten. Als gevolg van de meer rudimentaire structuur is de informatieverwerking door het emotionele brein ook een stuk primitiever dan die binnen de neocortex. Maar hij verloopt sneller en is beter aangepast aan reacties die essentieel zijn voor overleving. Zo kan in een donker bos een op een slang lijkend stuk hout op de grond een angstreactie teweegbrengen. Zelfs nog voordat andere delen van de hersenen de analyse hebben kunnen voltooien om te concluderen dat het om een ongevaarlijk voorwerp gaat, heeft het emotionele brein, op basis van zeer onvolledige en dikwijls foutieve informatie, al een overlevingsreactie losgemaakt die van toepassing leek. Zelfs het weefsel van het emotionele brein is anders dan dat van de neocortex. Wanneer bijvoorbeeld het herpes- of het hondsdolheidsvirus de hersenen aanvalt, wordt alleen het diepgelegen brein aangetast, niet de neocortex. Daarom is de eerste manifestatie van hondsdolheid een volstrekt abnormaal emotioneel gedrag.
Het limbisch systeem ‘vormt een commandopost die constant informatie ontvangt uit de verschillende delen van het lichaam en daarop op de geëigende manier reageert en zo het fysiologisch evenwicht instandhoudt: de ademhaling, het hartritme, de bloeddruk, de eetlust, de slaap, het libido, de afscheiding van hormonen en zelfs het functioneren van het immuunsysteem staan onder zijn toezicht. De rol van het limbisch systeem is waarschijnlijk het bewaren van het evenwicht tussen de verschillende functies. De ‘homeostase’, het dynamische evenwicht dat ons in leven houdt. Zo bezien zijn onze emoties niet meer dan de bewuste beleving van een omvangrijk geheel van fysiologische reacties die voortdurend de activiteit van de biologische systemen in het lichaam bewaken en deze afstemmen op de dwingende prikkels vanuit de interne en externe omgeving. Het emotionele brein staat dus in een haast nog intiemer contact met het lichaam dan met het cognitieve brein. En dat is dan ook de reden dat het dikwijls eenvoudiger is tot de emoties door te dringen via het lichaam dan via de taal.